Fütürist, ekonomist ve yazar… Pek çok şapkası var Ufuk Tarhan’ın. Bayanların iş hayatında etkin olması ve bilhassa de teknolojide faal olmasını ziyadesiyle önemseyen ve “İş hayatım boyunca bayanlara çok net bir biçimde olumlu ayrımcılık uyguladım” diyen Tarhan, iş gençlere tavsiye vermeye gelince ise biraz çekimser. Bunda da, kızı şimdi ortaokula giderken yaptıkları bir sohbet esnasında kendi meslek seyahatine dair birtakım gerçeklerle yüzleşmesinin tesiri büyük alışılmış. Tarhan, “Ben gençlere bir şey tavsiye etmiyorum. Siz de etmeyin. Rahat bırakın gençleri” diyor.
● Ufuk Hanım, hayatınızdaki dönüm noktalarından biriyle başlayabilir miyiz?
Bana genelde şu soruyu da sorarlar: “Gençlere ne tavsiye edersiniz?” Bu soruya da karşılık olacak bir anımla başlayayım. Telekomünikasyon bölümünde genel müdürdüm. Çalıştığım takımın tamamı neredeyse mühendisti. Mühendislerin birden fazla İTÜ’lüydü, teknik grubun başında da elektrik elektronik mühendisi genç bir hanım vardı. Hem hoş hem mühendis hem de toplumsal zekâsı yüksek bir hanımdı. Onun için herkesin gözbebeğiydi. Kızımın da gözbebeğiydi. Kızım da şirkete sık sık geliyor, şirketin içinde büyüyordu. Artık isim vermeyeyim, Dilek diyeyim, İstek ablasını pek seviyor, peşinde dolanıyordu. O sıralarda ortaokulda okuyordu. Ben de yavaş yavaş kendi mesleğimle ilgili değişiklik planları yapmam gerektiğini fark ettiğim yıllardaydım. 40’lı yaşlarımdaydım.
Maaş vaktiydi, işi işte bitirememiştim. Bordroları alıp meskene getirmiştim, onları inceliyordum. Gelecek sene maaşları ne yapalım diye konsantre olmuş çalışıyordum. O ortada kızım geldi. Elimdeki tabloları görünce “ne yapıyorsun anne” diye sordu. “Maaşlara bakıyorum” dedim. “Haaa hakikaten mi” dedi. Matematik başı çok erken yaşlarda gelişmişti. Sayı, maaş sözlerini duyunca çabucak dikkat kesiliyordu. “Ben de bakabilir miyim” dedi. Bizim konutta çok sıkı bir harçlık siyaseti vardı. Kesin ondan ötürü görmek istiyordu. Atladı koltuğa, bakacağım diye tutturdu. Yok dedim, bunlar mahrem şahsî bilgiler. “Ne olur kimseye söylemem” dedi. Kesin bir halla reddettim. Bir kişiyi göster en azından dedi. “Tamam” dedim bir kişiyi göstereceğim yalnızca, lakin söylemeyeceksin doğal kimseye. İstek ablasını sordu doğal olarak. Dilek ablasının maaşını gösterdim. “Aa bu kadar mı” dedi. Gözünde büyütmüş olağan. Ben de ona diyordum ki sen Avusturya Lisesi’ni bitirince şuraya gidersin üstüne bir de şunu okursun vs. Dedi ki senin bana yap dediğin şeylerin hepsinden daha fazlasını yapmış ve sonunda bu kadar mı maaş alıyor. Bunun için mi çalışıyor! Ben alışılmış şoke oldum. Nasıl makus hissetmiştim o gün kendimi, yapacak bir şey yoktu, piyasa normlarının üstünde veriyorduk ayrıyeten. Ondan sonra bana döndü dedi ki “Sen bana gerçek tavsiyeler verdiğinden emin misin?” Doğal dedim. “Bir de sana bakalım. Mesela senin eğitimine, mesleğine baktığımızda senden daha büyük şirketleri yönetenler var. Düşündüm de gelecek planımı kendim mi yapsam sanki? O kadar âlâ yapıyorsanız siz büyükler evvel kendi geleceğinizi planlayın” dedi. Kızımın gerçekleri tokat üzere yüzüme vurduğu o günü unutamam. Sayıların ve gerçeklerin lisanı acımasız. Olaylara daima çok farklı açılardan bakmamız ve bir de alışılmış çuvaldızı kendimize batırmamız lazım. O yüzden ben gençlere bir şey tavsiye etmiyorum. Siz de etmeyin. Rahat bırakın gençleri.
BAYANLARA HER VAKİT OLUMLU AYRIM YAPTIM
● İş hayatınızda “kadın olmak” ile ilgili anılarınız var mı?
Bayanların iş hayatında etkin olması ve bilhassa de teknolojide aktif olması benim çok takıntılı olduğum bir mevzu. Başından beri de bu bahiste birtakım gayretlerim oldu. Epson’da çalıştığım periyottan bir anımı anlatayım. Yazıcı, çok ağır teknik servis ihtiyacı olan bir donanımdır. Orada da teknik servisin tümü erkeklerden oluşuyordu. Kurtarılmış bölge üzereydi. Ben de “kadın” genel müdürdüm. Gerçi maskulen özelliklere de sahibim. Bayanlara atfedilen duygusal, narin, kırılgan bir yapıda hiç olmadım. Koç burcunun özelliklerinden de kaynaklanıyor olabilir. Erkeklerle itişip kakışabilen yahut onlarla baş edebilen birisi oldum genelde.
Teknik serviste hiç bayan olmamasından çok rahatsızdım. Neden kızlar bu mesleğe girmiyorlar diye üzülüyordum. Teknik liselere mektuplar yazdım. “Bize kız mezun yollayın. Teknik servise hiç sorgusuz alacağız. Yetiştireceğiz.” Neyse bir tane bulduk. Onu teknik servise aldığımız birinci günü hatırlıyorum. Şirkette ayaklanma çıktı resmen. “Biz burada erkek erkeğe çok rahat çalışıyoruz. Artık rahatımız kaçacak. Bizim ona diyeceğimiz yok fakat bizim ortamımız diğer.” Aşağıdan üste istifa edenler vs. Ben o kızı orada tutundurup öteki kızları da o kısma sokuncaya kadar bir liderlik imtihanı verdiğimi düşünüyorum. Sonunda kızlar da oraya pek düzgün adapte oldular. Ondan sonra da devamlı teknik servise kızlar girip çıkmaya başladı. İş hayatım boyunca bayanlara çok net bir formda olumlu ayrımcılık uyguladım. Bununla ilgili birçok kere idare konseyinden ikaz almama neden olacak uygulamalar yaptım. Lakin sonunda gerçekten bir yolun açıldığını görüyorsunuz. Bayanlar biraz daha cesaretleniyorlar. Birilerinin onları desteklediğini bildiklerinde, kendilerini yıldıracak şeylerin karşısında durma motivasyonları ve güçleri yükseliyor. Zira siz başkan olarak çok kararlı gittiğiniz vakit buna katılan erkekler de oluyor, başka bayanlar da oluyor. O vakit yürek ve motivasyon yükseliyor ve hakikaten de bir paradigma değişikliği gerçekleşiyor.
TELEKOMÜNİKASYON ŞİRKETLERİNİN GÖRÜNTÜ KONFERANS ALTYAPISINI BİZ KURDUK
● Unutamadığınız bir anınızı dinleyebilir miyiz?
İnternet protokolleri ile ses transferi gerçekleştirmek için Türkiye’ye yatırım yapacak bir şirkete genel müdür oldum. Yıl 2003. O vakit Türk Telekom “Biz bunu hem serbestleştireceğiz hem de yeni yatırımlara müsaade vereceğiz, denemelere başlayabilirsiniz” demişti. Bir yatırımcı da gelip burada o işe başlamak için bu şirketi kurmuştu. Teknolojideki tecrübem
den dolayı de şirketin başına beni getirmişti. Artık nasıl merdiven altı kriptocular türediler, o vakit da telefon faturalarını yüz misli aşağı indiriyorum diyenler türemişti. Biz olağan hem Amerika’dan knowhow transferi yapıyorduk hem de işimizi ciddiye alarak bir kurumsallaşma sağlamaya çalışıyorduk. Deneyebilirsiniz demişlerdi sonuçta, biz de bu işte lisans alan firmalardan biri olmayı hedefl iyorduk. Yani birinci olarak internet servis sağlayıcısı olarak başladık işe. Ondan sonra üzerine koymaya başladık. Hem Voice Over IP (VoIP) işi yapıyorduk, hem de toplantı odalarında masanın ortasına konan görüntü konferans aygıtını satıyorduk. Polycom’un rakibi Cisco/Tandberg’in distribütörü idik. Türk Telekom’un kendisinden başlamak üzere Turkcell dâhil bütün telekomünikasyon şirketlerinin görüntü konferans altyapısını birinci defa biz kurduk.
İnternette bir görüntüde ses ve manzara geçiriyorsunuz. Ses geçirme kabiliyetimiz esasen olduğu için VoIP ile şirketlerin ses altyapısını da kuruyorduk. Hasebiyle telefon ve irtibat masrafları ihmal edilebilir düzeylere düştü. Bunun üzerine kapatıldık. Bir gün işe geldim ve tüm irtibat kanallarımızın kapatıldığını gördüm. Türk Telekom Genel Müdürü sizinle görüşmek istiyor diye bir telefon geldi. Gittim, hiç unutmuyorum, birebir görüşme oldu. Olağan üstünden bin yıl geçtiği için söyleyebiliyorum. “Ufuk Hanım, siz bu işi tam da yapılması gerektiği üzere yapıyorsunuz. Kusursuz. Onu bir söyleyeyim lakin daha çok erken. Size iki ay mühlet veriyoruz, işlerinizi ona nazaran ayarlayın.” Oturduk, yatırımcılarla konuştuk, yalnızca görüntü konferans işinde kaldık, internet sağlayıcılığı yaptık.
Mecnun deliyi görünce sopasını saklarmış
● Bayan yönetici olmak daha mı güç sanki?
Yönetici olduğum bir şirkette şunu yaşadım. Benimle teknik ve idari alanlarda başa çıkamadıkları için herhalde ya devamlı futbol konuşuyorlardı ya da argo sözler kullanıyorlardı. Birçok kez rica ettim. “Ben futboldan anlamıyorum, anlamak zorunda da değilim. Siz iş hususlarını futbol jargonuyla ve benzetmelerle anlattığınız vakit ben anlamıyorum.” Mesela fiyat siyaseti konuşuyoruz. “İşte bilmem ne kadrosundaki bilmem kimin attığı golde o pas nasıl gelmişti. Biz artık satış şartlarını bu türlü yaparsak motamot o denli yeriz golü.” Artık ben o sahneyi anlayamadığım için teknik olarak bunun ne demek olduğunu da anlayamıyordum. Uyardım olmadı, tehdit ettim olmadı. Baktım ben bunlarla başa çıkamayacağım, alay konusu yapıyorlar, oturdum altı ay önemli ciddi futbol çalıştım. Futbol gazetelerini, gazetelerin futbol sayfalarını vs. yedim yuttum. Türk kadroları bitti, yurt dışına da hâkim olmaya başladım. Oyundaki konumları da öğrendim. Bir gün tekrar bir toplantıda başladılar futbol anekdotlarına ve benzetmelerine. Ben de başladım, “Sen onu o denli söylüyorsun ancak bilmem ne maçında da bilmem kim şunu yaptı. Şu adam üzere oynarsan bu türlü olursun. İşte oradaki skor bu olunca bu da bu türlü oluyor.” Nasıl üzücü oldular! Artık bakın dedim. Ben bunları çalışıp öğrendim. Demek ki bende bir eksiklik yok. Lakin siz beni bu mevzuları daima takip etmek zorunda bırakırsanız ben de sizin hayatınızı zorlaştıracağım. Siz devam ederseniz bunun için ben futbol çalışmak zorunda kalacağım. Zira merakım değil. Bir sürü işimi bırakıyorum. Şayet siz bana bunu yaptırırsanız ben de size öteki şeylerde zorluk çıkartacağım. Haydi hodri meydan. Ondan sonra futbol benzetmeleri bıçak üzere kesildi. Fakat argo devam ediyordu. Tekrar bir gün kantarın topuzunu kaçırdıklarında, toplantının ortasında daha evvelden öğrendiğim sunturlu bir küfrü kullanıverdim. Nasıl rahatsız oldular! “Ya nasıl rahatsız oldunuz, benim daima bu türlü konuştuğumu bir düşünün” dedim. Hepsi kıpkırmızı kesildiler. Böylelikle argo ve küfür de bitti ofiste. Mecnun deliyi görünce sopasını saklarmış. (Gülüyor.)
