Maruf BUZCUGİL – Hüseyin GÖKÇE
DÜNYA Gazetesi ve Sertrans Logistics iş birliği ile düzenlenen Dış Ticarette Yeni Ufuklar başlıklı aktifliğin ikincisi Ankara Sanayi Odası’nın (ASO) mesken sahipliğinde gerçekleştirildi. Toplantıda, Türkiye’nin pandemi sürecindeki tedarik zincirinde yaşanan kırılmanın yarattığı krizi, pozisyonunun getirdiği avantajla fırsata çevirebileceği vurgulandı. Dünya genelinde resesyonun yılbaşından evvel gelebileceğine değinilirken, rekabetçi kurun beklentilerin tersine ihracatçı açısından çok da avantaj oluşturmayacağı aktarıldı. ASO Lideri Nurettin Özdebir’in açılış konuşmasının sonrasında, Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof.Dr. Erhan Aslanoğlu, dünya ve Türkiye iktisadına yönelik beklentileri içeren bir sunum yaptı. Akabinde, DÜNYA Genel Koordinatörü ve Muharriri Vahap Munyar’ın moderatörlüğünde Dış Ticarette Yeni Ufuklar başlıklı panel gerçekleştirildi.
“Teknoloji açığını kapatmazsak rekabetçi yapıya kavuşamayız”
ANKARA SANAYİ ODASI LİDERİ NURETTİN ÖZDEBİR
DÜNYA Gazetesi bizim için çok pahalı bir platform. İş dünyasının, iktisadın nabzının attığı, kendimizi söz edebildiğimiz Türkiye’nin kıymetli yayınlarından biri. Bu vesileyle DÜNYA Gazetesi’nin kurucusu merhum Nezih Demirkent’i de hürmetle anıyorum. 2022 yılının iktisat gündemini, elbet pandeminin devam eden tesirleri, Rusya- Ukrayna savaşı ve global merkez bankaların kararları belirledi.
Türkiye iktisadı endüstrinin öncülüğünde ihracat performansı ile süratli bir toparlanma süreci içesine girerek, yüksek büyüme sayılarına ulaşan ülkelerden birisi oldu. Türkiye tarihi olarak kıtalar ortası geçiş noktası olması nedeniyle bu coğrafyanın girişimcileri dış ticarete de hayli yatkındır. Dünya Bankası tarafından yapılan bir çalışmada Türkiye’nin ihracatının en değerli özelliklerinden bir tanesi esneklik olarak tanımlanmıştır. Yani rastgele bir pazarda sorun olması durumunda Türk ihracatçısı süratli bir formda farklı pazarlara yönelebilmektedir.
2021 yılı sonu itibariyle 101.000 firmamız ihracat gerçekleştirmiştir. 2021 yılında ihracat ailesine katılan yeni firma sayısının 32 bini aşarken, 43 bin 264 firma da yeni pazarlara ihracat gerçekleştirdi.
Ülkemizin tercih ettiği büyüme stratejisi dikkate alındığında, ihracat ve ithal ikamesi üretim yapan firmalar ekonomik yapı içinde kritik ehemmiyete sahiptir. Bu nedenle döviz kurundaki değişkenliğin firmaların performansı üzerinde kıymetli tesirler ortaya çıkartmaktadır.
Özellikle gerçek kur son yılların en düşük düzeyinde ve bundan ötürü kur son yılların en düşük bedelinde.
Döviz kurlarında meydana gelen değişimler firmaların rakipleri karşısındaki rekabet güçlerini de etkileyebilmektedir. Döviz kuru değişimlerinin firmaların niteliklerine nazaran rekabet gücü ve münasebetiyle nakit akışları üzerindeki tesiri olumlu yahut olumsuz olabilmektedir.
Faiz kararı ile birlikte gerçek döviz kurunun son yıllarında en düşük düzeyine gelmesi, kur şoku ile kurların yükselmesi ithalat maliyetlerini olumsuz tarafta etkiliyor.
“Yüksek ve orta ileri teknoloji açığını kapatmalıyız”
Kur artışı ile ortaya çıkan ihracat yüksek enflasyonla ihracatçının karlılığını eritmektedir. Kur ile bir yere kadar avantaj sağlarken, rekabetçi bir ihracat yapısına kavuşmak için, faktör verimliliği, üretim faktörlerinin kalitesi, yanlışsız ve uygun sanayi siyaseti, yerli orta ve sermaye malı kullanımı, öngörülebilirlik ve ölçek üzere ögelerle gerçek manada rekabetçi bir yapıya ulaşılır. Yüksek teknoloji ve orta ileri teknolojide son 5 yılda 220 milyar dolar düzeyinin üzerinde açığımız var. Bu açığı kapatamadığımız sürece, dış ticarette rekabetçi bir yapıya kavuşamayız ve daha çok satıp daha az kazanmaya devam ederiz.
Firmanın karbon emisyonunu düşürmesi yetmiyor, ülke geneline yaymalı
İKLİMLENDİRME SANAYİ İHRACATÇILAR BİRLİĞİ LİDERİ MEHMET ŞANAL
● Birlik olarak dalımıza yönelik ihracat odaklı bir stratejik plan hazırladık. Kendi bünyemizde sektörel tahlil yapıp ihracat potansiyelini tespit ettik. Genel standart, elektrik sistemlerindeki değişim, firmalarımızın altyapısının buna uyumlu olup olmadığına baktık. Sektörel olarak 2012 den bugüne yıllık yüzde 35’lik büyüme yaşadık. Türkiye’de ihracat ortalaması kg başı 1.2 dolar düzeyindeyken, biz geçen yıl 4.6 dolar olan bedeli bu yıl 5.2 dolara çıkardık. Sürdürülebilirlik, yeşil mutabakata yönelik çalışmalar yapıyoruz. Biz aslında bu dönüşümün merkezindeyiz. Avrupa güç direktifleri değişti. Rusya-Ukrayna savaşı önemli handikap oluşturuyor. Avrupa’da ısı pompalı sisteme geçiş başladı . Isı pompalarına talep 4-5 katına çıktı şu anda eser yok. Bu tarafta hazırlık yapmamız lazım. Güç performansı yüksek eser üretme yetmiyor, karbon emisyonunu düşürmek yetmiyor, karbon vergilerine yönelik emisyonların ülke genelinde düşürülmesi lazım.
Krizlerde fırsat da vardır, bizim çıkış yolumuz ihracattır
SERTRANS LOGISTICS İDARE HEYETİ LİDERİ NİLGÜN KELEŞ
● Fırsatın tekrar ayağımıza geldiğine inanıyorum. Satın alma alışkanlığının değişmesi e-ticaretin süratli büyümesi, bizi avantajlı pozisyona getirdi. Şayet hakikat dinamiklerle hareket edebilirsek, ki Çin birinci yola çıktığında lojistiği nasıl halledeceğini çözdü. Bizim iş dünyamızın değerli kısmı KOBİ’lerden oluşuyor. Bu avantaj bizim için büyük fırsat. Yeşil dönüşüm de bizim için büyük fırsat, tüketim alışkanlıkları süratli ulaştırmayı kapsıyor. Lojistik gücümüz, ihracatçıya büyük avantaj sağlıyor. “Bir kolisini taşımaya başladığımız firma bugün dünyaya ihracat yapıyor” Yeşil mutabakat tüm dünyanın önünde. Biz birinci yeşil lojistik merkezini açmıştık. 2050 amaçlarıyla, elektriği nasıl üretiriz, tabiat dostu lojistiği nasıl uygularız üzere hususlara baş yoruyoruz. Olağan şartlarda üretilen emisyonun en az düzeye gelmesi için efor gösteriyoruz. Yatırım üretim sağlamak, kârlılıklarını sağlamak doğal vazifemiz. Hiçbir vakit ümitsizliğe düşme hakkını görmedim. Bu ülke Kurtuluş Savaşı’nı vermiş bir ülke. O halkın yoksulluğu, yokluklardan çıktıysa bu ülke, şu an fersah fersah ilerdeyiz, her şeyi başarabilecek gücümüz var. Avrupa’da girişimcilik çok geride, gençler girişimcilik niyetleri bile yok. Bir kolisini taşıdığımız firmaların, dünyaya ihracat yapan şirketleri görmek bizi çok şad ediyor. Ne kadar kriz varsa o kadar fırsat da var. Fırsatları görebilmeli, daha fazla üzerine gidip, daha fazla yararlanmalıyız. Bizim çıkış yolumuz ihracat. Şirketimizin, ihracatçımızı rekabette daha fazla öne çıkaran dayanakları süratli formda artıyor.
İhracat yazılımımızı dünyanın her yerinden 300 bin kişi kullanıyor
TURBOARD CEO’SU YASEMİN ŞAHİN
● Hepimize büyük iş düşüyor. Biz 18 yıldır omzumuza yük aldık. Üniversitedeyken küresel düşünelim dedik. İrtibat kurma biçimi dahil bütün yapılanmaya tesir ediyor. İhracatın yüzde 80’ini 10 ilin yapması olumsuz bir istatistik olarak görüyoruz. Adaletsiz bir dağılım vardı, bunu yükseltmek için farklı bir bakış yaptık. Yeni pazar bulabilmeleri için data gücünü kullanmaya karar verdik. Bir yazılım geliştirdik, maksat eser yahut amaç ülke seçerek, hangi ülkelerden alım yaptığını, ünite fiyatı, geçmişten bugüne nasıl trend ilerlediğini görme talihiniz var. Oraya gitmeye gerek kalmadan direkt tahlil yapmaya yol açıyor. Değerli bir kitle kullanıyor. Aktifb ank ile emsal bir çalışma yaptık. Özelleşmiş bir yazılım şirketiyiz. Dünya üzerinde 300 bin üzerinde kullanıcısı olan bir platforma dönüştü. Şirketler çoklukla yatırım alarak büyürler, küreselleşme yatırımın akabinde gelir. Biz hiç yatırım almadık, 2 kişi ile başlayan şirketimizde bugün 110 kişi istihdam ediliyor. Yalnızca Türkiye değil dünyanın her yerinde kullanılıyor. Biz dünya ticaretini 6’lı GTİP kodlarıyla ayrıntılı paylaşıyoruz. Kamerayı Türkiye’ye koyuyoruz. Buradan almazlarsa kimden ne kadara alıyorlar? Bunu ölçerek veriyoruz.
Konjonktür iktisadın mukadderat kavşağı
DÜNYA GAZETESİ ÜST YÖNETİCİSİ HAKAN GÜLDAĞ
● Konjonktür çok değerli. Konjonktür iktisadın baht kavşağı. Bunu dikkate almak çok önemli. Kur artışı değerli ve şu anda aşikâr ölçüde ihracatı etkiliyor. Lakin resesyon bundan çok daha tesirli olacak üzere görünüyor. Türkiye’nin ihracatını yüzde 70 oranında etrafındaki ülkeler ve AB’deki ekonomik gelişmeler belirliyor. Kur yalnızca yüzde 30 etkiliyor. Etrafımızdan bir resesyon geliyor. Dünya Bankası global ekonomik beklentiler raporunda 2022 optimist yüzde 2.9 büyüme öngörmüyor. Karamsar iddialara nazaran ise yüzde 2.2’ye kadar geriliyor. Bu da 2.5 altı teknik olarak resesyon. Daha iç karartan taraf, 2023 için yüzde 0.8’lik beklenti var.
Yan sanayine yönelik üretim yapan bir firma, Çin’in pazarını kaptıklarını söyledi fakat bunda da fiyatların de rolü kıymetli oldu dedi. Biz 15 yıl evvel 1 TL 2.15 Yuan ediyordu. Bugün 1 Yuan 2.15 Tl. aslında bu bilgi fakirleştiren büyümeyi somut olarak tabir ediyor. Büyümede istediğimiz kalite ortaya çıkmıyor. Aslında Türkiye önünde bir fırsat üzere ortaya çıkıyor. Yüksek teknolojili ihracat bu noktada kıymetli. Türkiye çabucak yüksek teknolojiyi çabucak üretmek zorunda olmayabilir. Fransa’da da yüksek değil çok fazla. Fakat yeni sanayi ihtilalinin ortaya çıkardığı teknolojiler, aslında bizim klâsik ve çeşitli olduğumuz kesimleri büyütme kabiliyetine sahip. Fiyat artış düşüşüne bağlı verimlilik yaratma uğraşını, teknolojik dönüşümle desteklemeliyiz. Güney Kore üzere bir bölümün üzerine gitmek zorunda değiliz. Önümüzdeki 10 yıla yeşil ve dijital dönüşüm damgasını vuracak. Tarihçiler 10 yılı yazarken bu iki ögesi işin içine dahil edecekler. Bunlar Ar- Ge yoğunluklu teknolojiler. Firmalarımız yeşil dönüşüm ve fırsatını yakından izlemek zorundalar. Yerinde tüketim de ön plana çıkmaya başladı. Karbon emisyonunu artırmamak için yakından temin etmeyi tercihe başladılar. Talebe değil muhtaçlığa odaklananların daha fazla öne çıktığı bir periyot yaşayacağız.
Hızlı gidiş iktisatta mümkün yavaşlamayı öne çekiyor
PİRİ REİS ÜNİVERSİTESİ REKTÖR YARDIMCISI PROF. DR. ERHAN ASLANOĞLU
● AB, genel olarak savaş kaynaklı güç krizi problemiyle karşı karşıya. Bu durum, yalnızca kışı soğukta geçirme riski ötesinde, arz şoku manasına da geliyor. Bizim en büyük ihracat pazarımız olduğu için bizi de etkiliyor. Uzun müddettir Çin’i konuşuyoruz fakat önümüzde daha çok konuşacağız. Nüfusunun 1/5 ine karşılık gelen kapanma halinde olan 250 milyon nüfus var. Böylesine büyük bir iktisat performansını gösteremiyor. Dış dünyaya entegrasyonda sorun yaşıyor, büyümle tasaları artıyor. Çin’de konut dalında önemli kasvet yaşanıyor, konut satışı ve fiyatı azalıyor. Beşerler kendilerini daha yoksul hissetmeye başladığı için iç talebi kesiyor. Konut kredi geri dönüş sorunu bankacılık bölümüne yansımaya başlıyor. Temerrüde düşen küçük bankalar var. Gerçek kriz finansal krize dönüşürse büyük risktir. Çin dünyayı çok meşgul edecek. ABD resesyonu çok konuşuluyor. Kesin değil fakat muhtemel resesyon daha erkene geliyor. FED stratejisi değişecek üzere, biraz durup bekleme tarafında.
“Dezenflasyon devrine girilecek lakin vakti aşikâr değil”
Teknolojik gelişmeler enflasyonu bastırabilir lakin gençler daha minimalist, mesken, otomobil alma konusunda daha muhafazakarlar. Tüketim eğilimi düşük. Pandemide devletler büyük takviye verdi, borcu olan insanların geliri arttı. Minimum fiyatın üzerinde takviye verildi ABD’de. Süratli gidiş muhtemel yavaşlamayı öne çekiyor. Gelecek yılın ortasını beklerken, bu yılın sonuna hakikat sakinliğe girmesini bekliyorum. Yeşil mutabakat ile fosil yakıtların tahminen son devri yaşanıyor. Bunu görenler yatırımları kısmaya başladılar ve arzı çok artırmıyorlar. Arzın artmadığı periyotta, talep fiyata baskı yapıyor. Fosil yakıtlar sonbaharda tepe görecek üzere. Sonra kesinlikle çok önemli bir düşüş yaşayacak.
“Ekonomi idaresi seçim yaklaştıkça büyümede yavaşlamaya razı olmayacak”
Türkiye’de enflasyon bir numaralı gündem. İkame makro ihtiyati siyasetler öne çıkıyor. Liralaşma konusunda yeni araçlar geliştiriliyor. İktisat idaresi seçim yaklaştıkça büyüme de yavaşlamaya razı olmayacaktır, iç talebi canlandırıcı adımlar olabilir. KGF, konut talebini artıracak siyasetler bekliyorum. Kur geçişkenliği çok arttı. Maliyet artışının süratli geçişkenlik yaptığı ortamdayız. 2021’de arz talepten çok fazlaydı dövizde. Bu kadar arz fazlası olan yılda kur patladı. Dışarda faiz artarken içerde düştü ve kur üzerine tesiri oldu. CDS örneğin çok etkilendi. Para siyasetinin gevşemeye başlaması bizi ayrıştırdı. Para siyasetinin ortodoks olmaması, bugün 300 yerine 850’de tutuyor, CDS’i, hazine borçlanmasına 500 baz puan fark ediyor. Seçim sonrası, para siyasetinde olağanlaşma düşünüyorum, bu iktisatta yavaşlama da getirebilir. Beklentiler olumluya dönerse daha müspet devir olabilir.
“Pandemide rekabetçi kur ile değil Avrupa’ya eser satarak öne çıktık”
Pandemide Çin’in farklı noktaya gitmesi, Türkiye’nin lojistikte öne çıkması için fırsat yarattı. Bunu rekabetçi kur ile değil, güç, efor ile Avrupa pazarına eser satmayı göstererek başardı. Bu kalıcı bir değişimdi aslında. Doğu Avrupa, Kuzey Afrika, Güney Amerika da her ülke bunu yapamıyor.
Burası desteklendiğinde büyük potansiyel yaratabileceğini gösteriyor. Dünya yavaşlarken biz de yavaşlayacağız, lakin Doğu Avrupa güç problemini daha çok yaşayacağı için bize tekrar fırsat sunabilir. Bizim ihracatımız günlük değişimlere çok odaklandığı için orta ve uzun vadeli strateji oluşturabilmek için kâfi efor ve vakit harcayamıyor.