Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ bu hafta Baht Sohbetleri’nde sendikasyonlarda artan maliyetin yanı sıra kredileri çevirememe riskine dikkat çekti. Güldağ, yabancı bankaların Türkiye’ye yönelik iştahının zayıfladığı bilgisini paylaşırken, Ağaoğlu bu yıl salam diliminin daha kalın olacağını vurguladı.
İkili, Fed kararını yorumlarken, piyasaların tepkisinin çok olduğu görüşünde birleşti. Fed’in yavaşlayacağı muhtemelliğine fazla mana yüklendiğini kaydeden Ağaoğlu, faiz artırımlarının 2023’e sarkacağını düşünüyor.
Güldağ: Fed, 75 baz puanlık faiz artışına gitti ve piyasa beklentilerini karşıladı. Fiyatlamalar, Lider Powell’ın iletilerinin olumlu algılandığını gösteriyor. Piyasa olup biteni gerçek mu algılıyor, Fed mi, piyasa mı haklı mı çıkacak diye sorayım…
Ağaoğlu: Powell’ın faiz artırım suratını yavaşlatabileceğini ima etmesi piyasaların güzeline gitti.
Güldağ: Evet, lakin ne vakit yavaşlatacağına dair bir sinyal vermedi. Hatta eylül ayı faiz kararı için topu iki istihdam ve iki enflasyon verisine attı.
Ağaoğlu: Piyasa bu yıl faizi 3,25 ve daha üzerine çıkar diye beklerken, bir yavaşlama olacak beklentisini fiyatlamaya başladı. “2023’te faiz indirmeye başlayacaktır, hatta bunu da epey kısa vakitte yapacaktır” diye bir beklenti de hasıl oldu. “Piyasa mı yoksa, Powell mı haklı çıkacak” sorusu için, ben Powell’ın da piyasanın da farklı noktalarda haklı çıkacağını düşünüyorum. Şu anki çok optimist fiyatlama için erken davranıldığını düşünüyorum. Ayı piyasasının içindeki minik rallilerden midir yoksa tekrardan bir short covering dediğimiz açığa satışların kapatıldığı bir yükseliş midir kısmını ayırt etmek için şimdi erken. Lakin ben asıl büyük short konumların kapatılmasının daha vakit alacağını düşünen taraftayım.
Güldağ: ABD yılsonu faiz düzeyi için senin öngörün nedir?
Ağaoğlu: Yüzde 3,5 – 3,75 hala kestirim ettiğim bant. Yılı bu düzeylerde kapatıp yeni yılda gerekiyorsa artışlara gidecektir. Evet suratı tahminen yavaşlayacak, ancak 2023’e artışlarla gireceğini düşünen taraftayım. Şu anda toplantıların mühletleri yaz tatili nedeniyle uzadı, 3 toplantı kaldı. O yüzden bu yıla çok fazla sığmayacak üzere görünüyor.
Güldağ: Piyasa senden bu noktada ayrışıyor. Amerikan iktisat basınında da yorumlar, “ilk çeyrekte deflasyon konuşulur ve bunlarla birlikte faiz indirimleri gündeme gelir” biçiminde. Fakat bazen çok süratli bir trene binebiliyor piyasalar. Bir parantez açayım; bugünkü manşetimizde yer verdik; Türk armatör gemi topluyor. Resesyon kısa sürecek, yani daha süratli bir düzgünleşme bir toparlanma olacak beklentisinin tesiri de var bunda.
Ağaoğlu: Enflasyonda düşüş oldu lakin başladığımız yerin üzerindeyiz. Emtia fiyatları, güç, kısmen endüstriyel metallerde bir modül başladığımız yere yaklaştık lakin başkalarında başladığımız düzeyin yeniden üzerindeyiz. Ham unsur olarak baktığımızda tahminen, ancak sonuncu eserler olarak baktığımızda hayır. Bu devirde ziyan etmiş olan üreticiler ziyanlarını çıkarıp kara geçmek isteyecek. Bu nedenle fiyatlarda düşüş gecikecektir. O yüzden piyasanın haklı çıkma ihtimali bence düşük. Fed de bekleyip nakdî sıkılaştırmanın tesirlerine nazaran hareket edecektir. Bu yüzden piyasa kadar optimist değilim.
Güldağ: TCMB enflasyon raporunu açıkladı. 17,6 puanlık güncelleme var; yüzde 42,8’den yüzde 60,4’e yükseltti yılsonu kestirimini. İş dünyasının beklentisi 75-80’ler seviyesinde. Güç, emtia, hammadde fiyatlarından bahsettin az evvel. İster istemez olumsuz tesirler devam edecektir. Yanı sıra kurdaki yükseliş, pazar daralması… Yüzde 60 bile hayli yüksek lakin beklentiler daha da fazla.
Ağaoğlu: Yüzde 60 enflasyon gayesine karşılık yüzde 14 siyaset faizi. Yani 4600 baz puanlık farktan bahsediyoruz. Dehşetengiz bir sayı. Hal bu türlü olunca ben Merkez Bankacısı olsam herhalde 60 enflasyon iddiamı açıklarken, siyaset faizimin 14 olduğunu, literatürde rastgele bir yerde kesinlikle bir karşılığı var mıdır diye bir bakar bir yerden kendime bir destek arardım.
Güldağ: CDS düzeyinin gerçeği yansıtmadığı hatta eskisi kadar bir tesirinin olmadığı da tabir ediliyor.
Ağaoğlu: Katiyen katılmıyorum. Kabul edersin, etmezsin; bu bizim borçlanma maliyetimizdir. Bugün bankacılık sisteminde dolar faizi 10-15 bandına yükseldi. 15’ten aldığınız parayı nerede kullanacaksınız? Hangi şirket yüzde 15 dolar bazında para kazanıyor da bu faizi ödeyecek? Bunları tartışmaları bırakalım. Yüzde 10 dolar faiziyle değil yatırım yapmak, nakit akışınızı bile döndürmekte tereddüt edebilirsiniz. Geçen haftaki ödeme sistemleri derdine da bir kesim atıfta bulunmuş olayım. Başka tarafta da sendikasyonlar var.
Güldağ: TL faiziyle dolar faizinin bu kadar birbirine yakın hale geldiği istikrarsız bir ortam hiç hatırlamıyorum. İktisat gazeteciliği yaptığım müddet 35 yılı geçti. Sendikasyon maliyeti her vakit tartışılır ancak maliyetin ötesinde birinci kere sendikasyonu çevirememe riskine şahit oluyorum. Türk bankaları çok iştahlı değil. Yabancı bankaların da bir kısmının “Bu yıl bize gelmezseniz, vereceğimiz sayı hoşunuza gitmeyebilir” diye dönüş yaptıklarını duyuyoruz.
Ağaoğlu: Emsal şeyleri ben de duyuyorum. Bankalar, yan işlerden elde edecekleri yararlar nedeniyle sendikasyona bir iştirak gösteriyorlar, fakat bir risk almak istemiyorlar. Evvelden 100-200 baz puanlık bir ziyanla bunu üçüncü taraflara satıyorlardı. Artık bu ziyan sayısı 500-600 baz puana çıkmış. Ve alıcıların da ortadan kalktığı, azaldığı yahut çok ölçüsü düşük tuttukları üzere bir durum var. Yani ikincil piyasasında da sorun var sendikasyonlarda. Yani birincil piyasadaki ve ikincil piyasadaki satanların da hem alıcı bulamayıp hem de zararın büyüdüğü bir ortamda bu sefer katılmama konusunda önemli bir gözden geçirme kararları oluyor. Katılacaklarsa da düşük tutuyorlar. Üçüncüsü, dediğin üzere “biz burada olmasak uygun olur” diyorlar. Sendikasyon konusunda iki sayı var. Bir maliyet sayısı gelir, bir de temdit. Temdit oranı dediğimiz 2015’ten bu yana salam dilimi tahsilat yapar yabancılar. 100 ünite alacağı varsa 90 ünitesini verirler, 10 ünitesini tahsil ederler. Bir sonrakinin 90’ını alırlar, 10’unu tahsil ederler. Yani salam dilimi olarak tahsil ederler. Bu sefer salam dilimi biraz kalın olacak.
Güldağ: Fakat bir halde çevrilir borç, default durumu kelam konusu olmaz.
Ağaoğlu: Türkiye’nin bu mevzuda geçmiş tecrübesi hayli yeterli ve başarılı. 2001’de bile borcumuzu ödedik. Bunu gerektirecek bir durumumuz katiyen yok. Sayılar, 2015’ten beri önemli bir net borç ödeyicisi olduğumuzu söylüyor. Net borç ödeyicisi derken, toplam borcumuz düşüyor ancak bunun GSMH’ya oranı düşmüyor. İktisat dolar bazında büyümediği için net borçluluğumuz fiyat olarak düşmekle birlikte, GSMH’ya oran olarak çok aşağı inemiyor.
Güldağ: Emtia fiyatlarında düşüş ve ithalattaki talebin zayıflayacağı kanısından hareketle, döviz bulma probleminde en berbatın geride kaldığı da konuşuluyor…
Ağaoğlu: Bilhassa cari açıkla ilgili şimdi daha en berbatı geride kalmadı. Temmuz ayında sürpriz bir dış açık görebiliriz. Kimi ödemelerin erken yapılması, döviz durumlarını azaltıcı ögeler yahut eforlar nedeniyle. Ekstra sürpriz yani. Döviz talebi ile ilgili kıymetli bir husus da Kur Muhafazalı Mevduat dönüşü. Kurumların vadelerinin bittiği ay ağustos. Ekstra döviz talebi olacak mı, olmayacak mı bunu görmek lazım. Evet, hazirandaki bilançolardaki döviz sayılarından KKM yaptığınızda da vergi avantajı devam ediyor. Ancak şubatta yapılmış olan ve vadesi ağustos dolan kurumların yaptığı KKM’ların karşılığında dönüşlere yeni teşvik mi verilecek. Bunların vadelerini vakit içinde bitirecek bir sistem mi açıklanacak? Bunu görmek lazım. Birçok insan artık hatırlamıyor ancak dövize çevrilebilir mevduat devri 15-20 yıl süren bir beladır. Bu türlü bir nitekim ötürü, Merkez Bankası’nın bahsettiği döviz azaltıcı ortama şimdi Türkiye’nin kendi iç dinamikleri müsaade vermiyor.
Güldağ: Pekala emtia ve güç tesiri açısından nasıl tesir beklersin? Tahıl koridoru açıldı, bunun da yansımalarını göreceğiz…
Ağaoğlu: Ziraî emtia, tahıl koridoru gelişmeleri ve Fed kararlarıyla düştü. Genel olarak emtia bloğunda endüstriyel ve ziraî emtia bloğu düşüyor. Türkiye için kıymetli kalemlerden biri tahıl olduğu için bu güzel haber. Buradan gelecek olan muhtaçlık azalacak. Yani döviz talebi azalacak. Türkiye’nin asıl ithalat kalemi olan güç maalesef düşmüyor. O yüzden de orada ben çok optimist ne yazık ki olamıyorum. Petrol ve doğal gaz, bunların her ikisi de maalesef 100 doların altına inemiyor bile. Her fırsatta üstünde kalmaya çalışıyor. Kışa yanlışsız yaklaşıp artık soğuklar hissedilmeye başlandığındaki fotoğrafın ne olacağını göreceğiz. O vakte kadar bilhassa Avrupa Birliği’nden gaz depolama konusunda optimist haberler gelirse Türkiye için de güzel haberler olacak bu. Sonuç olarak döviz talebi şimdi bitmiş yahut azalmış mıdır, bunu söylemek için erken.
Parite, 0,90’ları ziyaret edebilir
Güldağ: ABD’de faizin yüzde 3,75’ler düzeyine geleceği bir ortamda, ECB’nin de izleyeceği siyasetlere bağı olarak paritede nasıl bir hareket beklersin?
Ağaoğlu: Parite açısından yeterli haber, dolar endeksinde gerileme var. Doların harlı periyodunun geçmesi Euro’ya bir modül olumlu yansıyacak. Fakat Avrupa Merkez Bankası adımlarını yavaş atıyor. Zira onların başında çok önemli bir güç sorunu var. Bir de güçlenen bir para ünitesiyle uğraşmak istemiyorlar, aslında ekonomileri de çok güçlü bir para ünitesi vaat etmiyor. Avrupa iktisadında tutunacak kol yok. 1,05 ve 1,0850’lere yanlışsız bir hareket muhtemel. Lakin Powell’ın açıklamasından sonra paritenin bu kadar zayıf reaksiyon vermesi, 0,90’lı sayıları bir ziyaret edip ondan sonra üst döneceğini söylüyor. Teknik tahlilde en azından gördüğüm bu. Zira bu kadar cılız yükselişler, üst çıkma ihtimalinin hala daha düşük olduğunu, açık Euro konumu taşıyanların önemli konum taşıdıkları, şimdi daha bunları kapatmak istemediklerini gösteriyor. Ne vakit kapatırlar dersen, 0,90’lı sayılara gelip de oradan süratli bir hareket yahut arka arda yükselen bir Euro gördüğümüzde olabilir. Bu şartlar ne olacak onu bilmiyorum.
Gümüş ve altın yükselişini sürdürecektir
Güldağ: Fed’in verdiği iletiler çerçevesinde gümüş ve altında yükseliş yaşanıyor…
Ağaoğlu: ABD Lideri Powell’ın faiz artırım suratının yavaşlatabileceği açıklaması yalnızca paylara değil altın ve gümüşe de yaradı. Faiz artışlarından 1,5 ayda çok olumsuz etkilenmişlerdi. Dünden itibaren gümüş liderliğinde yükseliş kelam konusu. Altın 1681’lere kadar düşmüştü. Birebir formda gümüşte de 18,15 ile değerli taban gördük. Şu anda 19,40’ta gümüş. Lakin kopup gidecek bir fi yatlamadan bahsetmiyoruz. Gümüş ihtimaldir ki 20,30- 20,80 bandına kadar çıkarken, altın da 1740’lardan 1865’e kadar bir yükseliş gösterebilir. Pariteye de benzeyen bir hareket yaşanabilir. Paritede 1,0450, 1,05’lere gidiyorsak altında da 1865,1870’lere hakikat bir hareket ihtimali artar. Tahminen söylemek için erken fakat tabanların görüldüğünü en azından söyleyebiliriz.