Barış ERKAYA / BORSA ANALİZ
Her yıl özsermayesinin büyümesine alıştığımız Borsa İstanbul şirketleri, açıklanan birinci bilançolara nazaran son 12 ayda dolar bazında yüzde 15 özsermaye daralması ile karşı karşıya kalmış. Geçen yıl birinci altı ayda 31 milyar dolar özsermaye toplamı bulunan bu şirketlerin bu yılkı sayısı 26 milyar dolar. Dünya resesyon derinleşir mi konusunu, Türkiye ise resesyondan şirketler kısmı etiklenir mi tartışırken Borsa İstanbul’da gelen birinci bilançolar umut verici bir tablo ortaya koydu. Açıklanan 35 şirket bilançosunda kârlarda çok önemli bir artış dikkat çekiyor. Finansal rasyolarda ise bu karların çok önemli bir kısmının enflasyon tesirinde olduğunu ortaya koyuyor.
Kârlılık bazında bakıldığında şu ana kadar finansal tablolarını KAP’a bildiren şirketlerin dolar bazında yüzde 97 kar artışı sağladığı görülüyor. Geçen yılın birinci yarısında 2.9 milyar doları bulan kârlar bu yıl tıpkı periyotta 5.7 milyar doları aşmış durumda.
Yine 2021 yılının tamamında elde edilen kâr sayılarının neredeyse yüzde 80’inden fazlası yalnızca bu yılın birinci altı ayında elde edilmiş görünüyor.
Enflasyon etkisi
Peki kârların büyük ölçüde enflasyon kaynaklı olduğu izlenimi nereden çıkıyor?
Satış sayıları bize bu mevzuda birinci ipuçlarını veriyor. Birebir şirketlerin ciro bazında yeniden dolar üzerinden kıyaslamasını yaptığımızda bu şirketlerin cirosunda geçen yılın birinci altı ayına nazaran yalnızca yüzde 22 artış olduğunu ortaya koyuyor. Geçen yıl birinci altı ayda bu şirketler toplam 16.2 milyar dolarlık ciroya ulaşırken bu yıl tıpkı periyotta ulaşılan ciro 19.9 milyar dolar olmuş. Kolay hesapla şirketlerin net kar marjı 2021/06 devrinde yüzde 18 iken bu yıl birebir devirde yüzde 29’a çıkmış. Bunun da büyük ölçüde eser satış fiyatlarındaki artışın tesiri olduğu izlenimini edinmek çok yanlış olmaz.
Yabancı paradan kaçış
Öte yandan bilançolarda hükümetin ve finans idaresinin aldığı kimi önlemlerin de tesirleri net biçimde görülüyor. Örneğin 2021 yılının birinci altı ayında şu ana kadar bilançosunu açıklayan şirketlerin yabancı para durumları 1.4 milyar dolar düzeyindeyken son açıklanan bilançolarda tıpkı şirketler için bu sayı toplam 264 milyon dolara düşmüş. Yani yabancı para konumlarındaki fazlalar, ya TL’ye geçişle yahut döviz tutmaktan diğer hallerde uzaklaşarak önemli azalmış görünüyor.
Şirketlerin bir yandan karlılıklarını artırıp nakit sermaye güçlerini artırma uğraşlarının yanında başka yandan borçlarını da denetim altında tutmaya çalıştığı gözden kaçmıyor. Elbette bunda sanayi kısmının sıkça lisana getirdiği ucuz krediye erişim imkanlarının kısıtlı olması da tesirli olabilir, şirketlerin muhtemel bir likidite daralmasına yüksek borçla girmemek için efor göstermesi de. Geçen yılın birinci altı ayında 18 milyar dolar borcu bulunan bu şirketler, bu yıl birebir devirde yüzde 6’lık artışla 19.1 milyar dolar borca sahip. Elbette dolar bazında kıyaslama yapsak da bu, borçların döviz bazlı olduğu manasına gelmiyor.
Aktifler ve özsermeye eriyor
Tüm bu sayılar ortasında tahminen de en çarpıcı ve tahminen de en çok dikkat edilmesi gereken ise etkinlerin durumu. Geçen yıl da halka açık olan toplam 33 şirket üzerinden yaptığımız tahlile nazaran şirketlerin geçen yıl birinci altı ayda 241 milyar doları bulan etkin büyüklükleri, enflasyon ve dolar karşısında bu yıl birebir devirde ezilmiş durumda. Son 12 ayda etkinleri dolar bazında yüzde 4 eriyen şirketlerin toplam etkini 231.6 milyar dolar geriledi. Emsal bir tablo, hatta daha da vahimini ise özsermayelerde görüyoruz. Her yıl özsermayesinin büyümesine alıştığımız Borsa İstanbul şirketleri, açıklanan birinci bilançolara nazaran son 12 ayda dolar bazında yüzde 15 özsermaye daralması ile karşı karşıya. Geçen yıl birinci altı ayda 31 milyar dolar özsermaye toplamı bulunan bu şirketler, bu yıl lakin 26 milyar dolarda kalabilmiş.
Öte yandan mal ve hizmet tedarikinde badire yaşanan bir periyodun akabinde bilhassa büyük sanayi şirketlerinin stoklarında çok süratli bir zaman gerçekleştiği görülüyor.
Bilançolardan dikkat çekenler
* Geçen yıl da bu yılda net kâr açıklayan şirketlerden, kâr artış oranına nazaran en çok dikkat çeken şirket yüzde 1191 kâr artış oranıyla Reysaş GYO.
* Rakamsal artış bazında ise karlılık artışın şu ana kadar şampiyonu 900 milyon dolarlık kar artışıyla Akbank
* Ciro artışında oransal olarak şu ana kadar gelen bilançoların önderi KSTUR.
* Ciro artışında rakamsal olarak liderlik ise an itibariyle 687 milyon dolarlık artışla Ford Otosan’da.
* Yabancı para net konumunda Garanti Bankası 288 milyon dolarlık azalışla, İş Finansal Kiralama 33.5 milyon dolarlık artışla öne çıkanlar
* Borcu dolar bazında oransal olarak en çok artan şirket yüzde 215 artışla KSTUR
* Borcu oransal olarak en çok azalan şirket ise TSGYO * Etkin büyüklüğü dolar bazında oransal olarak en çok artan şirket Tofaş Oto Fabrika
* Faal büyüklüğü oransal olarak dolar bazında en çok azalan şirket İş Teşebbüs Sermayesi Yatırım Ortaklığı
* Özsermayesi oransal olarak dolar bazında geçen yılın birinci altı ayına nazaran en çok artan şirket CANTE
* Özsermayesi oransal olarak dolar bazında tıpkı periyotta en çok azalan şirket İş Teşebbüs Sermayesi yatırım iştiraki Burada çok değerli bir not düşmekte yarar var. Bu şirketlere ait verdiğimiz istatistikler şirketlerin finansal durumunda tek başına berbata gerçek bir gelişme olarak kabul edilmemeli.
Sonuç olarak şirketler yüksek enflasyon, nakdin bedelli olduğu, kredi kullanmanın ucuz olduğu devirlerde bilhassa de bu türlü bir strateji izliyor olabilirler. Örneğin özsermayeyi yatırımların finansmanında kullanmanın kredi kullanmaktan çok daha maliyetli olarak görülmesi de pekala mümkün olabilir. Bu nedenle yatırım kararlarında bu bilgilerin tek başına kullanılması çok da istenen sonuçlara yol açmayabilir. Bilgiler bu nedenle topluca değerlendirilip yatırımcıların kendi tahlilleri için yardımcı olması maksadıyla verilmiştir.