TZOB’un raporuna nazaran, Türkiye’de 22 vilayette ziraî kuraklık yaşanıyor. Ekim-Nisan ayları ortasında yağışlar, geçen yıla oranla yüzde 18 virgül 6 azaldı. Bu durum, bilhassa buğday ve arpa üzere hububat üretimini olumsuz etkiledi.
Türkiye Ziraat Odası Birliği Genel Lideri Şemsi Bayraktar, 2020-2021 Ziraî Üretim Periyodu Kuraklık Risk İddia Raporu paylaştı.
Bayraktar, Türkiye’de 22 vilayette ziraî kuraklık tehlikesinin devam ettiğine dikkat çekti.
BUĞDAYDA KAYIP BÜYÜK
Kuraklığa bağlı olarak geçen yılın buğday rekoltesine nazaran yaklaşık 2 milyon ton kayıp beklendiğini tabir eden Bayraktar, ”Geçen yıl 20 milyon 500 bin ton olan rekoltenin yüzde 9,75 azalarak 2021 yılında yaklaşık olarak 18 milyon 500 bin ton olması iddia edilmektedir” bilgisini verdi.
”FİYATTA ÜST TARAFLI HAREKETLENMEYE NEDEN OLUYOR”
Dünya Tahıl Kurulu ve ABD Tarım Bakanlığı’ndan alınan 2020-2021 yılı datalarına nazaran buğday üretiminin 790 milyon ton, mısır üretiminin 1 milyar 200 milyon ton, arpa üretiminin 159 milyon ton, çeltik üretiminin 504 milyon ton ve soya üretiminin 363 milyon ton civarında olacağını belirten Bayraktar, kelamlarını şöyle sürdürdü:
”Dünyada 2020-2021 devrinde tahıl arzında problem bulunmamaktadır. Pandemi sürecinde, besin güvenliği tasası, iklim değişikliği üzere nedenlerle ithalatçı ülkelerin fazla alım yapmaları, ihracatçı ülkelerin ise ihracatlarını kısıtlamaları, durdurmaları yahut stoklarını artırmak istemeleri üzere nedenlerle talep tarafında külfetler yaşanmaktadır. Bu durum fiyatlarda üst istikametli bir hareketlenmeye sebep olmaktadır.”
TMO’YA DAVET
“Hasat dönemine girdiğimiz bugünlerde ekiliş ve piyasa öngörülerini kıymetlendirmekte yarar vardır” diyen Bayraktar, ziraî emtia fiyatının kasım ayından beri son sekiz yılın tepesini gördüğünü hatırlatarak, “Bayramdan sonra buğday ve arpada müdahale alım fiyatlarının açıklanması beklenmektedir. Maliyetlerdeki ve girdi fiyatlarındaki artış, döviz kurundaki değişim, yurt dışı fiyatlarındaki hareketlilik, enflasyon, refah hissesi üzere nedenlerle TMO bu yıl çiftçilerimizi mağdur etmeyecek düzeyde hububat fiyatını açıklamalıdır.
Buğday, ayçiçeği, soya, mısır üzere ithal etmek zorunda kaldığımız birçok eser dikkate alındığında milletlerarası piyasalarda yaşanan fiyat hareketlerinin ülkemiz piyasalarını direkt etkilediğini söyleyebiliriz. Buna kurdaki muhtemel hareketlenme de eklenince ithal ettiğimiz eserlerin maliyetleri iç piyasa fiyatlarını artıracaktır ve besin enflasyon riski devam edecektir” dedi.
ÜRETİMİ KURAKLIK VURDU
Üretim periyodunun başladığı 1 Ekim 2020-30 Nisan 2021 periyodunda ülkemizde yağışların 337,5 milimetre (mm) olduğuna ve olağana oranla yüzde 23,6, geçen yıla oranla ise yüzde 18,6 azaldığına dikkati çeken Bayraktar, “Bu durum kış aylarının kurak geçmesine neden olmuş ve ekimi yapılan hububat, baklagiller ve birtakım yem bitkileri ekilişlerinin gelişimini olumsuz etkilemiştir” dedi.
Şemsi Bayraktar, ülkemizde üretim periyodunda yağışların geçen yıla nazaran İç Anadolu Bölgesi’nde yüzde 20,3, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yüzde 46,5, Akdeniz Bölgesi’nde yüzde 31,5, Doğu Anadolu Bölgesi’nde yüzde 27,5 ve Karadeniz Bölgesi’nde yüzde 7,6 azalırken, Ege Bölgesi’nde yüzde 7,8 ve Marmara Bölgesi’nde yüzde 34,5 arttığını açıkladı ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Sonbahar yağışları tüm bölgelerde uzun yıllar ortalamasından ve geçen yıldan düşük olurken, en fazla azalma yüzde 31 ile İç Anadolu Bölgesi’nde olmuştur. Ege ve Karadeniz bölgelerinde ise son 40 yılın en kurak sonbaharı yaşanmıştır. Marmara Bölgesi haricinde tüm bölgelerde kış mevsimi yağışları uzun yıllar ortalamalarına nazaran azalmıştır. Azalan yağışlar bilhassa Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesi’nin kimi vilayetlerinde ekilen tohumlarda kâfi çimlenme olmamış, çıkış yapan tohumlarda ise gelişme zayıflıkları meydana gelmiştir. Bu yıl üretim döneminin başından itibaren yağışların yetersiz olması meteorolojik kuraklığa neden olmuştur. Gelinen son durum değerlendirildiğinde mayıs ayında ise birtakım vilayetlerimizde ziraî kuraklığa kadar ilerlediği görülmüştür.”
”EKİLİ ALANDA GERİLİM YAŞANDI”
Ülke genelinde aralık ayına kadar bitkinin muhtaçlığı olan yağmur ve kar yağışlarının olmaması nedeniyle kuraklık seyrinin devam ettiğini ve ekili alanlarda gerilim yaşandığı açıklayan Şemsi Bayraktar, bölgelerin ve vilayetlerin tamamında Antalya ve İzmir hariç düşüşlerin kaydedildiğini belirtti.
Bayraktar şunları tabir etti:
“Ocak ayında yağışlar uzun yıllar ve geçen yıl yağışlarının üzerinde gerçekleşmiştir. Bu ayda yağışlarda uzun yıllara nazaran yüzde 43 ve geçen yıla nazaran yüzde 53 artış meydana gelmiştir. Tüm bölgelerde değişen oranlarda yağış artışı olmuştur. Öbür taraftan aralık ve ocak aylarında olağanların üzerindeki hava sıcaklıkları nedeniyle fenolojik gelişmenin vaktinden evvel olması ve şubat ayı ortaları ile mart ayının son haftalarında meydana gelen don, ülkemizin katma pahası yüksek değerli ihraç eserlerinden olan tahıl, fındık, kayısı, üzüm, erik, kiraz ve badem üzere eserlerde ziyana neden olmuştur.
Şubat ayında yağış yetersiz oldu. Yalnızca Marmara Bölgesi’nde yağışlarda yüzde 4 artış görülmüş öbür tüm bölgelerde yağışlar olağanın epeyce altında kalmıştır.
Mart ayında tekrar yağışlı bir dönem yaşanmış, birçok bölgede büyüme ve gelişme açısından kritik olan mart ayının yağışlı geçmesi kâfi rekolte umutlarının devamı açısından olumlu değerlendirilmiştir. Yağışlar tüm bölgelerde olağanların üzerinde gerçekleşirken yalnızca Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde olağanın yüzde 14 altında olmuştur. Karadeniz Bölgesi’nde yüzde 63 artış, İç Anadolu Bölgesi’nde yüzde 52 artış, öbür bölgelerde ise yüzde 26 ile 34 ortasında değişen artışlar kaydedilmiştir.”
”MART YAĞIŞLARI YARAMADI”
Bayraktar, ülke genelinde ise mart ayı yağışlarında normaline nazaran yüzde 33, geçen yıla nazaran yüzde 9 artış olduğunu, lakin Muğla, Antalya ve Kırklareli’nin batı bölümleri, Afyon, Malatya, Hatay etraflarında yüzde 20’den fazla azalma görüldüğünü belirtti ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Yaşanılan tüm bu süreçlerin sonunda mart ayı yağışlarının ülke genelinde olağanların üzerinde olmasına karşın eser gelişimlerinin mart ayına kadar beklenen seviyeye çıkmaması nedeniyle hububatta randıman kaybı engellenememiştir.
Nisan ayında ise Türkiye geneli yağışlar normaline nazaran yüzde 48,1, evvelki yıla yüzde 38,5 azalma göstermiştir. Marmara Bölgesi hariç tüm bölgelerde yağışlar azalırken bölgesel olarak en fazla azalma yüzde 88,2 ile Güneydoğu Anadolu’da yüzde 75,4 ile Doğu Anadolu Bölgesi’nde gerçekleşmiştir. Karadeniz Bölgesi’nde ise normaline nazaran yüzde 17,7 ile en az azalma görülmüştür. Marmara Bölgesi’nde yağışlarda yüzde 17,6 artış olmuştur.”
”HİDROLOJİK KURAKLIĞA NEDEN OLDU”
Son yıllarda kış yağışlarının yetersiz olması ve bu yıl da dönemin başından itibaren ülke genelinde beklenen yağışların gelmemesi sonucu meteorolojik ve ziraî kuraklığın yanı sıra hidrolojik kuraklığında yaşandığına dikkat çeken Bayraktar, hidrolojik kuraklıkla ilgili bilgileri şöyle aktardı:
“Hidrolojik kuraklık sonucu göller ve akarsularda kurumalar görülmüş, barajlarda su düzeyleri azalmış, yeraltı su düzeyleri gerilemiş vakit zaman içme suyu konusunda dahi kaygılar oluşmuştur. Bu yıl kâfi sulama yapılamaması durumunda birçok eserde de randıman kaybı yaşanabilecektir. Su yetersizliği eser tercihlerini de etkilemektedir. Ege Bölgesi’nde pamuk yerine kuru koşullarda üretimi üretilebilen ayçiçeğine yönelme olmuştur.
Hidrolojik kuraklık sonucu sulu tarım alanları da riske girmiştir. Çiftçiler yağışın olmaması ve baraj su düzeyinin düşük olması nedeniyle hangi eseri ekeceği konusunda kararsız kalmaktadır. Önümüzdeki aylarda yağışların yetersiz olması ve sulamanın kâfi seviyede yapılamaması ile mısır, pamuk, şekerpancarı üzere çok su tüketilen eserlerde de sorun yaşanabilecektir.”
DSİ’YE TAKVİYE DAVETİ
Aydın’da DSİ Bölge Müdürlüğü tarafından alınan karara nazaran eserlere bir defaya mahsus su verileceğini hatırlatan Bayraktar, bu karar uygulanırsa pamuk, yem bitkisi ve meyvelik alanlarda çiftçileri önemli problemlerin beklediğini tabir etti. DSİ’nin sulama konusunda çiftçiye takviye olması gerektiğini vurguladı.
EN FAZLA KURAKLIĞIN OLDUĞU İKİ BÖLGE
Bayraktar, “Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2020 yılı bilgilerine nazaran, ülkemiz buğday üretiminin yaklaşık yüzde 20,7’sini ve arpa üretiminin yüzde 12,6’sını gerçekleştirmektedir” dedi ve bölgeler bazında kuraklık bilgilerini paylaştı:
“Güneydoğu Anadolu Bölgesi yağış düşüklüğünün en besbelli hissedildiği bölge olmuştur. Bölge, 1 Ekim 2020-30 Nisan 2021 devrinde toplam 310,6 mm yağış ile uzun yıllar ortalamasından ve geçtiğimiz yıldan düşük yağış almıştır. Nisan ayında bölgede 7,1 mm yağış kaydedilmiştir. Bu yağışta normaline nazaran yüzde 88,2, geçen yıla nazaran de yüzde 90,2 mm azalma olmuştur. Bayraktar, bu üretim döneminin başından itibaren meteorolojik olarak kuraklık yaşandığını ve mayıs ayına gelindiğinde bilhassa Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde kuraklığın ‘tarımsal kuraklığa’ dönüştüğünü, bu nedenle bölgede mayıs ayı yağışlarının da bir tesirinin olmayacağını belirtti. Beklenilen yağışın kaydedilmediği bölgede buğday rekoltesinde düşüş beklenmektedir.
Bölge genelinde yağış azalması bilhassa Diyarbakır, Batman, Şanlıurfa ve Mardin’de tesirli olmuş, kıraç kurallardaki buğday, arpa ve kırmızı mercimek kuraklıktan epeyce fazla etkilenmiştir. Diyarbakır’ın güney ilçelerinde mayıs ayında yağış gelse bile eserlerin düzelme bahtı yok denecek kadar azdır, kuzeydeki ilçelerde ise değerli bir rekolte kaybı görülmemektedir. Şanlıurfa’da buğday ekim alanlarının yüzde 80’i sulu kurallarda yapılmakta ve hala sulama devam etmektedir. Bölgedeki başka vilayetlerde ise kuru kaidelerde tarım yapılan topraklarda yüzde 20 ile 90 ortasında kuraklık ziyanı beklenmektedir. Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Gaziantep, Siirt, Şırnak ve Kilis vilayetlerinde ise kuruda buğday rekoltesinde ortalama yüzde 40 kayıp beklenmektedir. Adıyaman vilayetinde ise uzun yıllar ortalamasının üzerinde yağış olduğu görülmektedir.
Diyarbakır, Batman, Şanlıurfa, Mardin, Siirt, Şırnak ve Van üzere vilayetlerimizde sıcakların artmasıyla kurak topraklarda yağışlar kâfi gelmezse külfet daha da artabilir. Bölgede buğdaylarda oluşabilecek rekolte kaybıyla buğdaydan elde edilen mamul husus ihracatında zahmet oluşturabilecek ve kuraklık buğday ithalatımızın artmasına neden olabilecektir.”
KONYA’DA LODOS TESİRİ
Ülkemiz buğday üretiminin yaklaşık yüzde 32’si, arpa üretiminin yüzde 53’nü gerçekleştiren İç Anadolu Bölgesi 1 Ekim-30 Nisan devrinde 201,5 mm yağış aldığını belirten TZOB Genel Lideri Bayraktar, “Bölgedeki yağışlar normaline nazaran yüzde 30,7, bir evvelki yıla nazaran yüzde 20,3 azalmıştır, ayrıyeten, bölgede barajların doluluk oranı yetersizdir” dedi. Bayraktar kelamlarını şöyle sürdürdü:
“İç Anadolu Bölgesi’nde ekim ayı yağışları normallerine nazaran yüzde 59, kasım ayı yüzde 64,3, aralık ayıda ise yüzde 58,6 oranında azalma görülmüştür. Kasım, aralık aylarında da beklenen yağışların düşmemesi İç Anadolu Bölgesi’nde Konya, Aksaray ve Sivas vilayetlerinde ekilen tohumlarda yeknesak bir çıkış olmamış, bitki olması gerektiği seviyenin çok altında gelişim göstermiş ve çıkışlarda yetersizliklere neden olmuştur. Normaline nazaran ocak ayında yüzde 37, mart ayında yüzde 52 artan yağışlar kuraklık riskini azalmıştır. Fakat nisan ayında düşen yağışlarda yüzde 46,7 oranındaki azalma kuraklık riskinin devam ettiğini göstermektedir. İç Anadolu Bölgesi hububat rekoltesinde kesin tespit için mayıs ayı yağışları belirleyici olacaktır. Nisan ayı sonu itibariyle Konya’da buğday rekoltesinde yüzde 25, Sivas ve Aksaray vilayetlerinde yüzde 20 kayıp beklenmektedir.
İç Anadolu Bölgemizde bu yıl yaşanan öteki kıymetli bir sorun ise Konya’da lodosun nisan ayında gerçekleşen yağışların tesirini azaltması olmuştur. Nisan ayında yağışlar yağmur formunda olmasına karşın çok sıcak rüzgâr, toprak yüzeyini kurutmuştur. Ayrıyeten rüzgârla gelen çöl tozları bitkilerin üzerini kaplamıştır. Lodos toprağın nemini düşürmüş, mevcut karların süratle erimesine neden olmuş ve karın yararını azaltmıştır.
Yağışsız geçen sonbahar ve aralık ayının akabinde ocak ayında 53 mm, şubat ayında ise yalnızca 12 mm yağış, mart ayında 60 mm yağış ve nisan ayında 27,6 mm yağış kaydedilmiştir. Böylece yağışların aylara dağılımı hayli sistemsiz olmakla birlikte, mart ve nisan ayının nispeten yağışlı geçmesi kuraklığın makul ölçüde telafi edilebilme imkânını ortaya çıkarmıştır. Toprakta değerli bir nem rezervi olmadığı dikkate alındığında, bütün bölgelerde mayıs ayı yağışlarının tesirli olacağı ve rekoltede düşüş olacağı beklenmektedir.”
EGE’DE ‘BARAJ’ ALARMI
“Buğday üretiminin yüzde 8,5’ni arpa üretiminin yüzde 9,9’nu gerçekleştiren Ege Bölgesi’nde bahar yağışları kâfi üzere gözükse de barajlardaki su yetersizliği ziraî sulama açısından tehlikeli boyuttadır. Denizli ise istisnai olarak yağış düşüşünün en bariz hissedildiği vilayet olmuştur” diyen Bayraktar, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Mart ayında 82 mm yağış alan bölge nisan ayında 36,1 mm yağış almıştır. Ege Bölgesi’nde yağış bir evvelki yıla nazaran yüzde 9,4 artmıştır. Bölgede buğday rekoltesi kritik ehemmiyetini korumakla birlikte, uzun yıllar ortalaması seviyesinde rekolte beklenmektedir.
Buğday üretiminin yüzde 13,8’ni, arpa üretiminin yüzde 3,9’nu gerçekleştiren Marmara Bölgesi, toplamda 509,7 mm ile uzun yıllar ortalamasında yağış almıştır. Geçen yıla nazaran ise yüzde 34,5 artmıştır.
Marmara Bölgesi’nde nisan ayı sonu itibariyle hububatta genel olarak kuraklık yaşanmamaktadır. Lakin birtakım köylerde sorunlar kelam konusu olmakla birlikte önümüzdeki günlerde yağış beklentisi gerçekleşirse hiçbir meşakkat yaşanmayacaktır. Birtakım alanlarda kök çürüklüğü, pas ve yaprak bitinden ötürü problemler yaşanmaktadır. Bu yıl Marmara Bölgesi’nde ekim alanlarında artış görülmüştür.
Buğday üretiminin yüzde 8,7’ni, arpa üretiminin yüzde 6,7’ni gerçekleştiren Karadeniz Bölgesi bu yıl toplamda 359,7 mm yağış aldı. Bölgede uzun yıllar ortalamasına nazaran yüzde 21,4, geçen yıla nazaran ise yüzde 7,6 yağışta azalma meydana geldi. Nisan ayında 48,8 mm olan yağış geçen yıla nazaran yüzde 13 artmıştır. Yağış tarafından bir sorun gözükmemekte ve hububatta kuraklık riski yaşanmamaktadır.
Buğday üretiminin yüzde 11’ni, arpa üretiminin yüzde 5,3’nü gerçekleştiren Akdeniz Bölgesi de evvelki yıla nazaran yağış ölçüsü azalan bölgeler ortasındadır. Toplamda aldığı 408 mm yağışla, uzun yıllar ve geçen yılın altında yağış gerçekleşmiştir. Kaydedilen yağışlar olağana nazaran yüzde 53,3, bir evvelki yıla nazaran ise yüzde 44 azalmıştır. Yüksek kısımlarda havaların serin gitmesi nedeniyle nisan ayı sonu itibariyle buğday rekoltesi geçen yılın düzeyinde beklenmektedir. Mayıs ayında kaydedilecek yağışlar bitki gelişimi için olumlu olacaktır.”
”HUBUBATTA REKOLTE DÜŞÜKLÜĞÜ KAÇINILMAZ”
Buğday üretiminin yüzde 5,8’ni, arpa üretiminin yüzde 8,6’sını gerçekleştiren Doğu Anadolu Bölgesinin yağış düşüklüğü tespit edilen bölgeler ortasında yer aldığına dikkat çeken Şemsi Bayraktar, bölgenin toplamda aldığı 278 mm’lik yağışın uzun yıllardan ve geçtiğimiz üretim yılından daha düşük olduğunu vurguladı.
Bayraktar kelamlarına şöyle sürdürdü:
“Doğu Anadolu Bölgesi ekim ayında çabucak hemen hiç yağış almamıştır. Bölgede ekim ayı yağışları normallerine nazaran yüzde 91, kasım ayında yüzde 55, aralık ayında ise yüzde 36,6 oranında azalma görülmüştür. Olağan yıllara nazaran ocak ayında yüzde 38, mart ayında yüzde 34 oranında artan yağışlar kuraklık riskini azaltsa da nisan ayında yağışlarda yüzde 75,4 oranındaki azalma ile kuraklık riskinin artarak devam ettiği görülmektedir.
Doğu Anadolu Bölgesi’nde hububatta kesin rekolte tespiti için mayıs ve haziran ayı yağışları belirleyici olacaktır. Yağış azalması bilhassa Erzurum’da daha bariz hissedilmiştir. Bununla birlikte, mart ayında 66 mm olan yağış, nisan ayında 18,5 mm’ye düşmüştür. Mayıs ayı yağışları nisan ayı üzere yetersiz olursa hububatta rekolte düşüklüğü kaçınılmazdır.
Nisan ayı sonu itibariyle buğday rekoltesinde Elâzığ, Erzincan ve Tunceli vilayetlerinde yüzde 40, Malatya ve Van vilayetlerinde yüzde 30, Erzurum’da ise yüzde 20 randıman kaybı beklenmektedir. Doğu Anadolu’da kuraklık yem bitkileri ve meraları etkileyecek, hayvansal üretimin düşmesine de neden olacaktır.”
Kurak geçen nisan ayının akabinde mayıs ayının birinci haftasında beklenen yağışın düşmediğini belirten Bayraktar, “Önümüzdeki süreçte kaydedilecek yağışların bilhassa Güneydoğu Anadolu Bölgesinde hububat ve mercimek üretimine yararı olmayacaktır” dedi.
Ekim ayından buyana gerçekleşen yağışlar ve Ziraat Odalarından alınan bilgiler sonucunda nisan ayı sonu itibariyle Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi, Ege Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesi’nin kimi vilayetleri olmak üzere toplam 22 vilayette ziraî kuraklık yaşandığını vurgulayan Bayraktar, kışlık ekilişlerde randıman kaybı beklendiğini söz etti.
BUĞDAY REKOLTESİ
Bayraktar, “Ülkemiz buğday üretiminin yaklaşık yüzde 22’si sulu kurallarda, yüzde 78’i büsbütün iklim ve yağışlara bağlı olarak kurak kurallarda yapılmaktadır. Temennimiz çiftçilerimizin emeklerinin zayi olmamasıdır. İki milyon hektar ekilmeden bekleyen topraklarımızı üretime kazandırmak, ölçekten uzak arazi yapısına sahip çiftçinin maliyet ve verimliliğini yönetmek için üretim sürecine dokunmak kuraldır. Yalnızca alım garantisi vermek yapısal meseleleri çözmez. Sonuç olarak nisan ayı sonu itibariyle geçen yıl 20 milyon 500 bin ton olan rekoltenin yüzde 9,75 oranında azalarak 2021 yılında yaklaşık olarak 18 milyon 500 bin ton olması varsayım edilmektedir” dedi.
Türkiye’de kuraklıktan ziyan gören vilayetler ve buğdayda üretim kayıpları:
