BORDERLINE KİŞİLİK BOZUKLUĞU NEDİR?
Borderline (Sınırda kişilik bozukluğu) kişinin etrafını algılama biçiminde, düşünme usulünde, beşerler hakkındaki hislerinde ve insan ilgilerinde sorunlara yol açan bir rahatsızlıktır.
Çoklukla ergenlik ve genç yetişkinlik periyodunda gelişmeye başlar. Hastalığın isminde geçen ve ‘Borderline nedir?’ sorusunun sorulmasına neden olan sözün manası; “sınırda, belirsiz” olarak söz edilebilir.
Sonda kişilik bozukluğu olan bireylerde; ani duygudurum değişiklikleri ve kendilerinin nasıl biri olduğu, hayattaki rollerinin ne olduğu konusunda kararsız fikirler görülebilir. Bunların sonucu olarak bu bireylerin ilgi alanları ve bedelleri hemencecik değişebilir.
Borderline kişilik bozukluğu olan bireyler, olayları çok âlâ ya da çok berbat üzere uçlarda görmeye meyillidir. Bu şahısların beşerler hakkındaki kanıları çok çabuk değişebilir. Bir gün arkadaş olarak gördükleri birini sonraki gün düşman olarak görebilirler. Bu nedenle toplumsal hayatta ağır ve istikrarsız alakalar kurarlar.
SIKÇA GÖRÜLEN BELİRTİLERİ
· Biriyle çok çabuk yakınlık kurma ya da kendinden uzaklaşacağını düşündüğü kişi ile çabucak irtibatı kesme üzere terk edilmekten kaçınan davranışlar sergileme
· Aile, arkadaş ve yakın etraf ile ilgili süratle değişen çok sevgi ve nefret üzere uç hislere sahip olma
· İstikrarsız ve bozulmuş benlik duygusu
· Dikkatsiz otomobil sürme, çok ve mantıksız para harcama, unsur kullanımı, çok fazla yemek yeme, çok cinsel davranışlarda bulunma, kumar oynama üzere tehlikeli ve dürtüsel hareketler yapma
· Kendine ziyan verme
· Tekrarlayan intihar niyetleri yahut teşebbüsleri
· Birkaç saat ile birkaç gün ortasında süren ani ve ağır duygudurum değişimleri
· Daima olarak boşlukta hissetme
· Uygunsuz ve ağır öfke, öfke denetim sorunları
· İtimat sorunu yaşama, başka insanların niyetleri hakkında çok ve irrasyonel şüphecilik olarak sayılabilir.
Borderline bozukluğu olan şahıslarda tüm belirtiler görülecek diye bir durum kelam konusu değildir. Kimi hastalarda birkaç belirti görülürken kimilerinde sayılan belirtilerin neredeyse hepsi gözlenebilir. Belirtilerin ortaya çıkışı sıradan olaylarla tetiklenebilir.
Örneğin iş gezisi nedeniyle yakın etrafından ayrılan bir şahısta belirtiler görülmeye başlayabilir. Belirtilerin şiddeti ve mühleti bireyden şahsa değişir. Kişinin genel durumu ve hastalığının derecesi belirtilerin yoğunluğunu belirler.
BORDERLINE KİŞİLİK BOZUKLUĞU NEDEN OLUR?
Borderline hastalığının nedenleri tam olarak aydınlatılamamıştır. Lakin bilimsel çalışmalar, birtakım faktörlerin; borderline kişilik bozukluğunun gelişmesinde ya da hastalığın görülme riskini artırmada rol oynayabileceğini göstermiştir.
Birinci derece yakınında borderline kişilik bozukluğu olanlar, bu hastalığa sahip olma açısından risk altındadır. Bu durum hastalığın genetik bir temeli olabileceğini gösterir.
Borderline hastalığı olan ve sağlıklı şahısları içeren çalışmalarda, bu iki kümenin beyin yapılarında işlevsel ve yapısal birtakım farkların olduğu saptanmıştır. Fakat bu farkların hastalık gelişiminde ne derece tesirli olduğu bilinmemektedir.
Çevresel, toplumsal ve kültürel faktörler de hastalığın oluşumunda rol oynuyor olabilir. Borderline hastalığı olan bireyler; çocukluk devirlerinde taciz, terk edilme üzere travmalar yaşadığını aktarmıştır.
Ruhsal hastalıklar genel olarak pek çok faktöre bağlı olarak gelişir. Tek bir neden hastalığın gelişimini açıklamada yetersiz kalır.
Genetik, çevresel ve yapısal faktörler borderline hastalığının gelişiminde potansiyel nedenler olsa da bu faktörleri taşıyanların katiyetle hasta olacağını ya da bu faktörleri bulundurmayan bireylerin asla hasta olmayacağını söylemek mümkün değildir.
HASTALIĞIN KOMPLİKASYONLARI
· Daima işini kaybetme yahut değiştirme
· Eğitimini tamamlayamama
· Tutuklanma, mahpusa girme üzere tüzel sorunlar yaşama
· Çatışmalı ilgilere sahip olma, evlilikte sorun yaşama, boşanma
· Kendine ziyan verme ve bu duruma bağlı olarak hastane yatışı
· Yıpratıcı ilgilerde bulunma
· Riskli davranışlar sonucu plansız gebelik, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, trafik kazaları, hengameye karışma üzere durumların içerisinde yer alma
· İntihar etme teşebbüsünde bulunma ve hayatı sonlandırma olarak sayılabilir.
Hastalığın komplikasyonları çok önemli sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle borderline hastalığı göz arkası edilmemesi gereken bir hastalıktır.
Kişinin sıhhat durumunun yanı sıra iş ve toplumsal hayatı üzerinde de tesirleri olur. Borderline hastalığı olan kişinin bir uzmandan yardım alarak rahatsızlığını denetim altında tutması, hastalığa bağlı komplikasyonların azaltılması yahut görülmemesi açısından epey değerlidir.
Borderline hastalığı olan bireyler, başka birtakım ruhsal hastalıklar açısından da risk altındadır.
Bu hastalıklar:
· Depresyon
· Alkol, uyuşturucu bağımlılığı
· Anksiyete
· Yeme bozuklukları
· Bipolar bozukluk
· Travma sonrası gerilim bozukluğu
· Dikkat dağınıklığı/ Hiperaktivite bozukluğu
· Başka kişilik bozuklukları biçiminde sıralanabilir.
Çoklu kişilik bozukluğu rahatsızlığının, borderline hastalığının özel bir örneği olduğunu belirten araştırmacılar vardır. Ruhsal hastalıklar birbiri ile fazla irtibatlı olabileceğinden bu teorileri mutlaklaştırmak uzun vakit alabilir.
BORDERLINE KİŞİLİK BOZUKLUĞU TANISI
Geçmişte borderline kişilik bozukluğu, tedavisi sıkıntı bir hastalık olarak görülmüştür. Lakin günümüzde ispata dayalı yeni tedavi yaklaşımları ile hastaların belirtilerini azaltmak, hafifletmek ve hayat kalitelerini artırmak mümkün olmuştur.
Borderline kişilik bozukluğu tanısı, psikiyatrist ve hasta ortasındaki görüşme ile koyulur. Borderline hastalığı ile birlikte öteki birtakım ruhsal hastalıklarla birlikte görülebileceğinden hastada teşhis koymak çok kolay değildir.
Psikiyatrist, hasta ile belirti ve bulguları üzerine konuşarak hastanın genel mental durumunu kıymetlendirir. Hastadan, borderline testi olarak da isimlendirilebilecek mental durum hakkında fikir edinmeyi sağlayan bir kağıdı doldurması istenebilir.
Kişinin ailesinde borderline ya da farklı çeşitte bir rahatsızlık olup olmadığı da görüşme esnasında sorgulanır. Hastada görülen belirtilere neden olabilecek başka durumların değerlendirmesi yapılarak bu durumlar muhtemel sebepler ortasından dışlanmaya çalışılır. Tüm bunlar sonucunda hekim tanıyı koyar.
BORDERLINE KİŞİLİK BOZUKLUĞU TEDAVİSİ
Borderline tedavisi, temel olarak bireyde görülen belirtilerin denetim altına alınması ve hayat kalitesinin artırılması için yapılır. Tedavide en sık kullanılan formül psikoterapidir. Gerekli olduğu durumlarda psikoterapiye ilaç tedavisi de eklenebilir.
Kişinin kendine ziyan vermesi, şiddetli belirtiler göstermesi üzere durumlar hastaneye yatışı gerektirebilir. Borderline kişilik bozukluğunun yanı sıra hastalıkla bir arada görülebilecek ek rahatsızlıkların da tedavi edilmesi faydalı olur. Böylelikle hasta tedaviden daha çok yarar görür, hayat kalitesindeki artış daha fazla olur.
Psikoterapi ya da öteki ismiyle konuşma terapisi, borderline hastalığındaki temel tedavi yaklaşımıdır. Terapide bireye; dürtülerini denetim etme, kişinin durumunun farkında olarak ilgilerini geliştirme, hastalık hakkında bilgi sahibi olma üzere bahislerde yardımcı olunur.
Psikoterapinin pek çok farklı çeşidi vardır. Terapist kişi ile birebir görüşebileceği üzere bir küme tertibi da düzenleyebilir. Terapist eşliğindeki küme seansları, kişinin hislerini tabir etmesinde ve karşısındakini sağlıklı olarak anlayabilmesine yardımcı olur.
Borderline hastalığı olan bireylerde itimat sorunu sıklıkla görülse de hastanın terapistine güvenmesi ve inanması tedavinin muvaffakiyet bahtını yükseltir.
İlaçlar, borderline tedavisinde çok fazla tercih edilmez. Lakin depresyon, duygudurum değişimleri ve hastalıkla bir arada görülen mental hastalıkların güzelleştirilmesinde ilaçlar kullanılabilir.
Borderline kişilik bozukluğu olanlarla yakın münasebet içerisinde olan bireyler de terapiden yarar görebilir.
Borderline hastalığı ve beraberinde gelen meselelerle baş etmek çok kolay değildir. Hasta ve yakın etrafının bu problemlerin farkında olması, sıkıntılara birlikte tahlil araması tedavinin çok daha tesirli olmasını sağlar.
Borderline kişilik bozukluğu, önemli sonuçlara neden olabilecek bir mental hastalıktır. Bu hastalığın belirtilerini gösteren şahısların bir psikiyatriste başvurması ve mental sıhhat durumunun kıymetlendirilmesi tavsiye edilir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: MERAKLI BAYKUŞ ‘KUKUMAV’ KAMERADA
